Ordu/Aybastı Heyelanı Hakkında Değerlendirme
Ordu/Aybastı Heyelanı Hakkında
Değerlendirme
Basın vasıtası ile öğrendiğimiz Ordu/Aybastı ilçesindeki
heyelan hadisesi, aktüel kütle hareketlerine örnek teşkil etmesi yönünden ilgi
çekmiştir. Şükür ki heyelanın aktif karakterde, birkaç ay önce başlaması, köy
sakinlerinin evlerini boşaltmasıyla can kaybı olmamıştır.
Aybastı, Ordu iline bağlı ilçe yerleşmesidir. İlçe merkezi
741 m yüksekliğinde dağ eteği üzerindeki hafif eğimli arazi üzerinde
kurulmuştur ve 2018 TÜİK verisine göre 5.985 kişi ilçe merkezinde yaşamaktadır.
Heyelan hadisesi ile Aybastı ilçesine bağlı Sağlık Mahallesinin Yağcılı
mevkiinde meydana gelmiştir.
 |
| Harita 1. Yer Bulduru Haritası |
Yağcılı, Coğrafi manada küme mahalle biçiminde olan bir
yerleşmedir ve sırt üzerinde kurulmuştur. Bir cami ve etrafındaki yaklaşık 31
bina ile bütünleşik halde küçük bir yerleşimdir.
Heyelanın olduğu alan ve çevresindeki litolojik birimler Üst
Kretase-Eosen yaşlı kayaçlardır. 1/500000 ölçekli jeoloji haritasına göre
heyelan Eosen yaşlı kırıntılar ve karbonatlı kayaçlar üzerinde olduğu
anlaşılmıştır. Heyelanın olduğu yerlere ait fotoğraflar incelendiğinde bu birim
oldukça bariz görülmektedir. Ayrıca bu birim yörenin iklim şartları ve kayacın
kimyasal özelliklerinden ötürü iyi ayrışmış vaziyette olduğu gözlenmiştir.
 |
Şekil 1. Heyelan Alanı ve Çevresindeki Litolojik Birimler ile Diğer Heyelan Sahaları Gösterilmektedir.
Yeşil renk ayrılmamış andezit, kırmızı renk plütonik sokulumlar, koyu bej ise volkanosedimentleri ifade etmektedir.
|
Heyelan aslında Orta-Üst Eosen yaşlı Volkanosediment
(Tekkeköy Formasyonu) birimi ile karbonatlı karasal çökellerin kenet hattında
gelişmiştir. Farklı litolojik karakterdeki bu birimler su tutma kapasitesi
farklılıkları ve ayrışma derecesi farklanmaları heyelanı tetikleyen bir sebep
olabilir.
Ordu ilindeki heyelan-litoloji ilişkisine baktığımızda
heyelan hadiselerinin, Eosen yaşlı kırıntılar ve karbonatlı kayaçlar ile Üst
Kretase yaşlı ayrılmamış andezit ve piroklastikler üzerinde daha fazla
gerçekleştiği görülür. İl de heyelan hadiselerinin en az gözlendiği litolojik
birimler ise eosen yaşlı granitik filon ve domlar ile pliosen bazaltları
üzerindedir. Böylece heyelanın olduğu litolojik birim ile istatistiki bir
bağlantı vardır.
Heyelan, Aybastı çayının batı yamacındaki Tekel sırtının
kuzey taraftaki yamaçta gerçekleşmiştir. Yamacın ortalama eğimi %20 olmakla
birlikte eski heyelan aynalarında %45’lere çıkmaktadır. Heyelanın
fotoğraflarına baktığımızda derin heyelan veya topuk heyelana benzediği
görülür. Heyelanın hemen sol tarafındaki alan aslında eski bir heyelan
sahasıdır.
 |
| Şekil 2. Heyelanın olduğu alan ile hemen yanındaki paleoheyelan sahası dikkat çekmektedir. |
Buradaki jeomorfoloji eski heyelanın oluştuğunu bize
bildirmektedir. 15 Mayıs’taki heyelan ’da eski heyelan sahasının sağında
gerçekleşmiştir. Heyelan yamacı Aybastı çayına boşalan mevsimlik akarsular
tarafından direne edilmektedir. Topoğrafya haritası ve eş yükselti eğrilerine
baktığımızda Heyelanın topuk kısmı vadi görünümü sunmakta iken heyelanın olduğu
şev ise sırt görünümündedir. Bir başka değişle heyelanın olduğu sırt Aret
görünümünde olup, aretin topuk kısmı ise vadi halinde kazılmıştır.
 |
| Harita 2. Heyelanın olduğu mevkinin topoğrafya haritası. |
Böylece dar bir vadiye bakan aret, litolojisindeki tane
bağlarındaki zayıflık ve su kapasitesinin fazlalığından vadiye doğru
yenilmiştir(Kaymıştır). Aslında heyelanın olduğu alan yeknesak bir yamaç
halinde iken, hangi tarihte oluştuğunu bilmediğimiz bir heyelanla iki vadi ve
aralarında sırt olan bir hale dönüşmüş, günümüze değin ise stabilitesini
koruyan bu sırt derin bir heyelanla kaymıştır.
 |
| Foto 1. Url-1'den alınan fotoğraf. Burada heyelan aynası dikkat çekmektedir. |
Heyelan hadisesi basından öğrendiğimiz kadarıyla 3 ay önceden
fark edilmiş ve bazı meskenler boşaltılmıştı. Bu tedbir olası can kayıplarını
önlemiştir. Heyelanın oluş şekli dikkate alındığında, heyelanın devam edeceği
tahmin edilmektedir. Taki sırtın Aybastı vadisine ulaşıp bir dengeye kavuşana
kadar.
 |
| Foto 2. Köyün bulunduğu Aretin, derin kayma ile beraber Aybastı çayı vadisine kayması. (Foto Kaynak Url-1) |
Ülkemizde en fazla gerçekleşen ve en fazla yerleşim birimini
etkileyen afet heyelandır. Birde söz konusu Karadeniz bölgesi olunca bu risk
daha fazla olmaktadır. Sözlerimi sonlandırırken şunu belirtmek isterim. Doğal
afetler oluşmaya devam edecektir, bizler ise jeomorfolojiye bakarak ipuçları
çıkarmaya gayret edelim...
Not. Atıf
yapılanlar dışındaki görseller bana aittir. İzinsiz kullanmanız durumunda
intihal suçunu kabul etmiş sayılırsınız.
Kaynakça
Heyelan Tanımlama ve Veri Oluşturma Kılavuzu, Karayolları
Genel Müdürlüğü Yayınları. (Erişim link: http://www.kgm.gov.tr/SiteCollectionDocuments/KGMdocuments/Baskanliklar/BaskanliklarTeknikArastirma/Yeni%20Klas%C3%B6r/Yay%C4%B1mlar/HeyelanTan%C4%B1mlamaK%C4%B1lavuzu.pdf
HGM KÜRE, GOOGLE EARTH PRO, ARCMAP, EARTH EXPLORER.
Yorumlar
Yorum Gönder