İtalya Kumsalları: Jeolojinin Yansıması

İTALYA KUMSALLARI: JEOLOJİNİN YANSIMASI

Kumsallar, bulunduğu kıyının ve art bölgesinin jeolojisini yansıtan birikim alanlarıdır. Bunun dışında bazı kumsallar kıyı çizgisinin önünde; ön kıyıdaki, yoğun deniz popülasyonunun bir neticesi olarak deniz kavkısı ile oluşmuşta olabilir. Lakin bu tip kumsallar çok az yaygındır. Kumsalları birbirinden ayıran birçok faktör olsa da kumsal rengi herkes tarafından kolayca ayırt edilebilecek bir ölçüttür. Kumsalın rengi, kumsala sediment (mıcır) taşıyan akarsu ve dalgalar tarafından belirlenir. Yalnız dalgaların ön kıyıdaki deniz tabanından ayırdığı sedimentin kumsal deposundaki oranı, akarsuyun kıyıya getirdiği sediment oranından azdır. Buna göre kumsala rengini veren malzeme çoğunlukla art bölgedeki sahadan erozyonla akarsuya katılan sedimentlerden sağlanır. Kıyıya getirilen bu sediment, dalgaların aktör olduğu kıyı boyu akıntısı ile kıyı kesimi boyunca dağıtılır.

Kumsala rengini veren sediment içindeki minerallerdir. Bu mineraller kum boyutundan (>2 mm) büyük olup, çapları 20 cm geçen kayalara kadar değişebilir. Dalgaların doğal eleği ile kıyı kesiminde kil boyutlu agrega az oranda bulunur. Böylece kumsallar rahat yürünen zeminler halini alır. Yukarıda da söylediğim gibi kumsala rengini veren minerallerdir ve aynı kaynaktan türeyen ve aynı renge sahip mineraller kumsal renginde baskın duruma geçer. Bu yazıda İtalya’nın kıyı kesimindeki kumsalların renk değişimi-jeoloji ilişkisi anlatılmıştır.

Şekil 1. İtalya (HGM Atlas.)

İtalya, Orta Akdeniz’e uzanan Apenin Yarımadası ile Sicilya ve Sardinya adası üzerinde kurulmuş bir ülkedir. Alp Orojenezi ile oluşmuş İtalya karası, deprem etkinliğinin ve volkanik aktivitelerinin görüldüğü yaşça genç bir ülkedir. Ülkenin genel yer şekillerine baktığımızda kuzeyde Alp dağları yer alır. Alp dağlarının güneyinde Po nehrinin oluşturduğu geniş bir alüvyal ova uzanır. Po ovasının güneyinde Ülkeyi Kuzey-Güney doğrultuda kat eden Apenin dağları yer alır.

Harita 1. İtalya Topoğrafya Haritası

Bu dağlar çoğunlukla sedimanter kayaçlardan yapılmış olsa da; özellikle silsilenin güneybatısında volkanik kayaçlar hâkim duruma geçer. İtalya anakarası dışındaki Sardinya adası çoğunlukla volkanik, Sicilya adası ise çoğunlukla sedimanter kayaçlar yaygındır. Ülke jeolojisinin büyük ölçekte çeşitli kayaç türlerinden oluşması, kıyı kesimindeki kumsalları besleyen akarsuların fazla çeşitte mineral taşımasına amil olacaktır. 

Harita 2. İtalya Jeoloji Haritası (Bosellini, 2017)

Bu yazı kapsamında İtalya kıyılarındaki 7 farklı noktadan, kumsalları gösterir uydu görüntüsü ve fotoğraf arşiv edilmiştir. Bu 7 farklı noktanın seçilmesinde, her bir noktanın farklı jeolojik yapıya sahip olmasına dikkat edilmiştir. Seçilen konumlardaki kumsal renkleri << 3 renk >> olarak grup edilmiştir. Bu gruplar sırasıyla; açık gri, sarımsı-şampanya ve siyahtır. Gri- açık gri renkli kumsallar çoğunlukla sedimanter kayaçları drene eden akarsuların denize kavuştuğu kıyılarda göze çarpar. Sarımsı- şampanya renkli kumsallar ise sedimanter kayaçlar ile alüvyon zeminler üzerindeki kumsallarda karşımıza çıkar. Siyah renkli kumsallar ise volkanik arazilerde karşımıza çıkar.  İlk olarak Sedimanter kayaçları drene eden akarsuların denize ulaştığı kıyıların üzerindeki kumsallara bakalım;

Viareggio, İtalya’nın kuzeybatısında yerleşik bir şehirdir. Şehrin zemini alüvyonlardan oluşmakta ve kıyı kesimine boşalan akarsular çoğunlukla sedimanter kayaçları drene etmektedir. 

Şekil 2. Viareggio Şehri Kıyısındaki Kumsal. Açık Gri Renge Yakındır. (Google Earth)

Uydu görüntüsüne baktığımızda kumsal renginin açık gri renkte olduğu görülür. Çoğunlukla sedimanter kayalardan gelen minerallerden oluşan bu kumsallar, muhtemelen feldispat grubu mineraller ve kuvarslardan oluşur ve bu renk halinde görülür. 

Şekil 3. Viareggio Şehri Kumsalından Görünüm.  

Katanya şehri, Roma’nın güneyinde, yarımadanın batısında bir şehirdir. Şehrin bulunduğu alan ve çevresi alüvyal malzemeden yapılmıştır. İç kesimlere doğru ise sedimanter kayalardan yapılmış arazi karşımıza çıkar.

Şekil 4. Katanya Şehri Yakınlarındaki Kumsalın Uydu Görüntüsü. 

Uydu görüntüsüne baktığımızda kumsal renginin açıldığı, şampanya rengine döndüğü görülür. Bu kumsalı oluşturan mineraller ve agregaların daha açık renkte olduğunu bize gösterir. 

Şekil 5. Katanya Şehri Yakınlarındaki Kumsaldan Bir Fotoğraf. 

Son olarak Napoli kıyılarındaki kumsallara bakalım. Napoli, Katanya Şehrinin güneyinde, Vezüv yanardağının çevresinde kurulmuş şehirdir. Vezüv yanardağı, Tiren denizi okyanus kabuğunun yitimi sonucu oluşmuştur. Yanardağı drene eden akarsuların denize kavuştuğu kıyı kesimindeki kumsallar ise siyah renge bürünmüştür.

Şekil 6. Napoli Kıyılarındaki Kumsalın Uydu Görüntüsü. Kumsal Renginin Koyulaştığı Barizdir.  

 Uydu görüntüsü Napoli kıyılarındaki bir plaja ait. Kumsal renginin siyaha dönük olduğu bariz ortadadır. Bunun nedeni, volkanik araziden kaynaklı piroksen, hornblende, ojit, olivin gibi siyah ve koyu renkteki minerallerin baskın hale geçmesiyle ilgili olmalıdır.

Şekil 7. Napoli Kıyısındaki Kumsaldan Fotoğraf. Kumsal Siyah Renktedir.

 İtalya gibi Akdeniz ülkelerinde kıyı turizmi, ülkeler için büyük bir ekmek kapısıdır. Kumsalların niteliği dışında rengi de ilgi çekidir. Farklı jeolojik birimlere sahip İtalya’nın böyle bir avantaja sahiptir. Ülkedeki alçak kıyılardaki kumsallar çoğunlukla kum boyutundaki sedimanlardan oluştuğundan kıyı turizmi için oldukça idealdir. Siyah kumsallar ise Akdeniz ülkesinde İzlandadaymış izlenimini uyandırmaktadır. Kumsal rengi değişimini İtalya’da Napoli ile Katanya şehri kıyıları arasında bariz olarak görülür. 

Şekil 8. Napoli ile Katanya Şehri Arasındaki Kuş Uçumu Mesafe Az Olsa Da Jeolojinin Değişmesi Kumsal Renklerinin Farklaşmasına Neden olmuştur. 

Bu iki şehir kıyılarındaki mesafe kuş uçumu 20 km olsa da jeolojinin değişmesi ile beraber kumsal rengi değişmiştir. Bir turist lido azzurro plajında (Katanya) gözlerini kamaştıran plajdan sıkılıp hemen doğusundaki Napoli kıyılarında gözlerini kamaştırmayan fakat bu sefer ayaklarını yakan kumsal da güneşlenebilir…

Not. Metin içeriği bana aittir. Görseller içerisindeki kumsallara ait fotoğraflar Google Street View katmanına üçüncü kullanıcıların yüklediği fotoğraflardan seçilmiştir. Fotoğraf sahiplerine ulaşmak güç olduğundan kendilerine teşekkür ederim. YORUMLAR BEKLENİR. 

Kaynakça

Bosellini A. (2017) Outline of the Geology of Italy. In: Soldati M., Marchetti M. (eds) Landscapes and Landforms of Italy. World Geomorphological Landscapes. Springer, Cham.

https://nelerdir.com/kumsal-cesitleri-dunyanin-en-buyuleyici-kumsallari/

Google Earth Pro, HGM Küre, HGM Atlas, Earth Explorer, ArcMap.