Akçaabat Şehrinde Camilerin Ulaşılabilirlik Durumunun CBS İle Belirlenmesi

Akçaabat Şehrinde Camilerin Ulaşılabilirlik Durumu

Coğrafi bilgi sistemlerinin, gelişen yazılım ve bilgisayar donanımı ile birlikte mekânsal analizlerde kullanımı artmıştır. Coğrafya biliminin mekâna baktığı gözün bilgisayar yazılımı halindeki CBS programları, özellikle Çok Kriterli Karar Alma Yöntemlerinin teorikten bilişime geçmesi, bu programları daha kullanışlı yapmıştır. Artık en doğru havaalanı nereye inşa edilir, tsunami olduğunda güvenli noktaya en kısa mesafe ve sürede hangi yoldan ulaşılır, çöp aktarma istasyonlarının sayısı yeterli midir? gibi soruların cevabı CBS ile verilebilmektedir. Ülkemizde ve yurt dışında yapılan çoğu çalışmada, insanların günlük yaşantısında sıklıkla kullandığı; yer, lokasyon, bina gibi yapıların, topluma yakınlığı çokça irdelenir. Lakin büyük çoğunluğu Müslüman olan ülkemizde böyle analizlerin yapılmadığı görülür. Kültürümüzde, dinimizde cami yaptırmanın ne kadar sevap olduğu; hatta bir tuğla katkı yaparak öldükten sonra sevap kazanmaya devam edeceği inancına sahip insanımızın olduğu bilinen bir gerçektir. Lakin çok cami yapma isteği camilerin mekânsal dağılışını bazı mahallelerde düzensiz kılmaktadır. Bu bazen yetersiz cami olmasına, bazen de camilerin tek yerde toplanmasından ötürü civar mahallelerde cami yetersizliği ile karşı karşıya kalınmasına yol açmaktadır.

Akçaabat Şehri, batıda Kavaklı Burnu, doğuda ise Kireçhane Burnu arasında, yaklaşık 1 km² ‘lik dar kıyı alanında kurulmuştur. Şehrin ilk gelişim noktası bu günkü Nefsipulathane Mahallesi’nde, Karantina deresi ve Hamam deresi vadilerinin kıyıya ulaştığı yer ve bu iki vadinin ortasındaki sırt boyunca ki satıhtır.

Harita 1. Çalışma Alanını Gösterir Harita. 

Bu sebeple şehirdeki eski camilerin burada olduğu görülür. Bunlardan Yeni Cami, 1900’lü yılların başında yapılmıştır. Şehirdeki en eski cami Yeni Cami’nin yaklaşık 800 m güneyinde yer alan Dürbinar Cami’dir ve yaklaşık 300 yıllıktır. Şehrin gelişimi 1940 sonraları doğu ve batı yönde olmuş, günümüzde daha ziyade batı kesimde; Yeni ve Çolaklı mahallelerinde yeni konut yapımı ile beraber şehirleşme göze çarpmaktadır. Kontrolsüz ve hızlı kentleşme birçok hizmet, rekreasyon alanı sıkıntısı doğurduğu gibi cami yapımı için arazi sıkıntısını da ortaya çıkarmıştır.

Akçaabat şehrinde 9 adet cami bulunmaktadır. Camilerin dağılışına baktığımızda düzensiz bir dağılımla karşı karşıya kalırız. Öyle ki, Hamam çimeni mevkiinde 3 adet cami birbirine 100-200 m mesafe aralığında üçgen olacak şekilde dizilmiş bir görünüm sunar. Burada camiler birbirine yakın olmasına rağmen bazı camiler arasındaki mesafe 500 – 1000 m arasında değişmektedir. Camilerin bu dağılımları kentin doğuş kısmı ile yayılış kesimi arasındaki yatırım farkından ileri gelmiş olsa gerekir.

Şehirdeki camilere ulaşılabilirliğin incelendiği bu yazıda hazırladığımız haritalar şunu bize göstermektedir. Akçaabat şehrinde bir kişi evden veya işyerinden çıkıp 50 – 150 m mesafe yürüdüğü vakitte camiye ulaşma ihtimali %80’dir. Bu yüksek bir olasılıktır.

Harita 2. Akçaabat Şehrinde 50 - 100 m Mesafede Camiye Ulaşılabilirlik ve Camilerin Kentsel Alanlara Yeterliliği

Şehirde bu mesafeler arasında yürüyüp camiye ulaşamayan kişiler, Kadınlar Pazarı’nın güneyinde, Mevlüt Selami Yardım Okulu çevresi ve güneyinde, Yeni Mahalle Sahil Parkı çevresi ile Akçaabat Limanı güneyindeki kentsel alanda yaşamaktadır. 150 metre mesafesi bir kişinin günlük vakit namazlarını eda etmek veya camide vakit geçirmek için gidebileceği çok yakın bir mesafedir. Bundan ötürü Akçaabat şehrinde camiye ulaşılabilirlik oldukça kolaydır.

Günlük vakit namazları yerine daha az aralıkla camiye gidebilmek için 300 m uzaklığı koşut olarak değerlendirdiğimizde Akçaabat şehrinde camiye ulaşılabilirlik %95’i geçmektedir.

Harita 3. Akçaabat Şehrinde 300 m Mesafede Camiye Ulaşılabilirlik ve Camilerin Kentsel Alanlara Yeterliliği. Şehirde Camiye Ulaşım Kolaydır.

Öyle ki şehrin sadece batı ucundaki yerleşim alanlarında yaşayan kişiler bu mesafeyi biraz aşıp camiye ulaşabilmektedir. Akçaabat şehrinde yaklaşık 20.000 bin kişi iskân etmektedir. Bu nüfus dar kıyı alanına toplanmış bulunmaktadır. Şehirdeki kentsel yoğunluğa göre yapacağımız değerlendirmede ise yoğun nüfusun yaşadığı Dürbinar ve Orta Mahallelerinde camiye 150 m mesafede kolaylıkla ulaşılabilmektedir. Yoğunluk itibariyle orta yoğunluktaki batı kesimde ve güneydeki Akçaabat Bulvarı boyunca, 150 m mesafede camiye ulaşım bazı konutlarda mümkün değildir. Şehirdeki çoğu cami küçüktür ve cemaat kapasitesi azdır.  Gün içindeki vakit namazlarında erkek nüfusun camiyi kullanmasına rağmen Yeni Cami, Belediye Cami ve Mezarlık Camilerinde bazen alan yetersizliği olabilmektedir. Bu durum camilerin dağılımından ve imar eksikliğinden ileri gelen bir şeydir. Ayrıca camilere ulaşımın 150 m olduğu bazı yerlerde eğim değerlerinin fazlalığını göz ardı etmemek gerekir.

Hâsılı, Akçaabat şehrinde kişilerin camiye ulaşılabilirliği oldukça yüksektir. Bu çarpık kentleşen Akçaabat için iyi bir niteliktir. Şehirdeki camilerin ulaşılabilirliğinin arttırılması için şehir merkezindeki Çarşı Cami’nin yer değiştirmek suretiyle Yeni Mahalleye; yeni mahalle sahil parkı civarına taşınması uygun olabilir. Böylece devlet için ayriyeten memur gideri olmayacak, şehir merkezinde yeşil alan olarak değerlendirilebilecek arazi ortaya çıkarılabilecektir. Akçaabat şehrindeki bazı camilerde kapasite problemi bazen olsa da yeni cami yapılmasını gerektirecek boyutta değildir. Son söz olarak, bilgisayar sistemleri ve CBS’nin gelişmesi ülkemizde cami yapımının gerekliliği ve ulaşılabilirliği için kullanılabilir. Zira çevremizde gerekli olan alanlara cami yapılmazken, gereksiz olan alanlara cami inşa edilebilmektedir. Toplumumuzda bazen ayrılık oluşturan bu durumun çözümü Coğrafi Bilgi Sistemlerinin kullanımından geçmektedir.

Not: Metin ve içerisindeki haritalar bana aittir. İzinsiz kullanmanız intihal suçunu kabul ettiğinizi gösterir. 

Kaynakça

Copernicus Land Monitoring Service

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

HGM Küre, Google Earth Pro, Openstreetmap, ArcMap, QGIS.

Gezi, Gözlem, Yorum