Atakum ’da Şehirleşmenin Hızı

Atakum ’da Şehirleşmenin Hızı

Atakum, Samsun şehrinin hemen batısında, 202. 618 kişi nüfusuyla Samsun İlinin ikinci kalabalık şehridir. Atakum 1984’den bu yana çehresi çok değişmiştir. 80’li yıllarda kıyı kesiminde yazlıkların olduğu, sahil şeridininin hemen güneyinde ise tarım alanlarının yayılış gösterdiği bir manzaraya sahipti. Tarım alanları içerisinde dağlık yamaçlar ile münferit bazı kısımlar makilik ve ormanlık alan olarak gözükmekteydi. 90’lı yıllardan sonra şehirde kıyıdan başlamak üzere güneye doğru konut yapımı arttı ve betonarme bir görünüm almaya başladı. Bu yazı da Atakum ilçesinin 2009-2018 yılları arasındaki şehirleşme hareketi incelenmeye çalışılmıştır.

Atakum, Samsun ilindeki zengin kişilerin konut aldığı veya yaptırdığı kent olarak doğmuştur. Geniş aşınım yüzeyleri yerleşmeye çok müsait olduğundan şehirleşme kolay olmuştur. Artan nüfusla beraber yeni konut ihtiyacını da karşılamış olan Atakum, devlet ve yerel idarenin hizmet binalarına da ev sahipliği yapması önemini arttırmış olsa gerekir. 2009 yılı Atakum şehrinde 116.503 kişi iskân etmekteydi. Yerleşme kıyı boyunca sahil şeridinde ve Karadeniz Sahil Yolu’nun 900 metre güneyine kadar uzanmış durumdaydı.

2009 Yılı Atakum İlçesinde Arazi Kullanımı

Şehir alanı yaklaşık 6.39 km²’lik bir saha kaplamaktaydı. 2009 yılında ilçede nüfus en fazla 24. 579 kişi ile Cumhuriyet Mahallesinde bulunmaktaydı. Cumhuriyet Mahallesini Mimar Sinan (17. 170) ve Esenevler Mahallesi (13. 102) takip etmişti. Her üç mahallede sahil de bulunmakta ve yan yana sıralanmaktadırlar.

Atakum İlçesi Lokasyon Haritası

1984’te ilk olarak Samsun şehrine yakın olmasından olacak ki ilk konutlar Esenevleri Mahallesinde yapılmaya başlandı. Yalnız 1990’lı yıllara doğru Cumhuriyet ve İstiklal Mahallelerinde yapılaşma Esenevler ve Mimar Sinan Mahallesini geçmişti. Bunun sebebi, Esenevler Mahallesinde kıyı ovasının dar olmasıdır. Bu açıdan Atakum Şehri için şehir doğuş ve genişleme sahası Cumhuriyet Mahallesidir denilebilir. 2009 yılı nüfusuna geri döndüğümüzde az nüfus güney kesimdeki köylerde bulunmaktaydı. Örneğin kıyıya Balaç Mahallesine göre daha uzakta yer alan Beypınar’da 590 kişi sayılmışken, Balaç’ta bu rakam 747’ydi.  Tabi mahalle büyüklükleri bu rakamları etkilemiştir. Misalen, Büyükoyumca Mahallesi kıyıya olan yakınlığı Balaç’a göre aynı iken nüfusu 3448 kişidir.  Sahildeki Mahallelerden Yeni Mahalle’de Atakent Çevresi, 2009 yılında sahile en yakın tarım alanlarını oluşturuyordu.

2009 Yılında Tarım Alanları Yaygın Olan Yeni Mahallenin Uydu Görüntüsü. 9 Yıl İçerisinde Mahalle Nüfusu 32. 439 Kişi Artmıştır.

2018 Yılı Atakum Şehir manzarasına baktığımızda 9 yıl içerisinde çok hızlı değiştiğini görebiliriz. Şehirsel alan yaklaşık olarak 6.39 km^2’den 12.8 km²’ye çıkmıştır. Öyle ki şehirsel alan oldukça kısa bir zaman diliminde ikiye katlanmıştır. Buna paralel olarak nüfus da hemen hemen ikiye katlanmıştır. 2009 yılında şehir nüfusu 116. 503 kişi iken 2018 yılında 202. 618 kişiye yükselmiştir. 2009 yılında 10 bin nüfusu geçen mahalle 3 iken 2018’de 6’ya yükselmiştir. 2009 yılında en kalabalık Cumhuriyet Mahallesi iken 2018’de Yeni Mahalle olmuştur. 2009 yılında 9781 kişi sayılan Yeni Mahalle’de 2018 yılında nüfus 42. 220 kişi sayılmıştır.

Yeni Mahallenin 2018 Uydu Görüntüsü. 2009 Yılının Aksine Tarım Alanları Yerini Konutlara Bırakmıştır.

Atakent ve Ömürevlerini içinde bulunduran mahalle, son 9 yılda Atakum’un en hızlı şehirleşen mahallesi olmuştur. Diğer hızlı şehirleşen mahalle Körfez Mahallesidir. 2009 yılında 5646 kişi sayılan mahalle nüfusu 2018 ‘de 14. 689 kişiye ulaşmıştır. 2009 yılında en kalabalık mahalleler olan Cumhuriyet, Esenevler ve Mimar Sinan Mahallelerinde nüfus artışı fazla olmamıştır. Öyle ki 9 yılda Cumhuriyet Mahallesinde 2. 907, Mimar Sinan’da 4. 964, Esenevler Mahallesinde ise 5. 545 kişi artmıştır. Mahallelerin uzanışları ile nüfus artışları birlikte değerlendirildiğinde nüfus batı yönde artmaktadır.

Atakum'da Yerleşmenin Yönü. Yeni Konutlar Batı Yönde ve Güneydeki Az Eğimli Denizel Taraçalar Üzerine Yapılmaktadır. Tarım Alanlarının Binalar ile Dolacağı Kolaylıkla Anlaşılır. 

Bu açıdan Körfez Mahallesi bir eşik durumundadır. Atakum Şehrinin yapı birimleri Körfez Sırtına kadar gelebilmiş, batıya doğru devam edememiştir. Ancak ileriki yıllarda Körfez Burnu ve batısı yerleşmenin artma olasılığının olduğu kesimlerdir. Şehirsel alanlar artarken aynı oranda tarım arazileri azalmıştır. Ormanlık alanlar hemen hemen sabit kalsa da meralık alanlarda artış vardır. Bunun sebebi terkedilen tarım arazilerinin fazlalığından ötürüdür.

2018 Yılı Atakum İlçesinde Arazi Kullanımı

Arazi kullanımı ve onun planlanması; nüfusun beslenmesini, nüfusun hareketini ve acil durumlarda şehrin koordinasyonunu kolaylıkla sağlamak için gerekli olan bir görevdir. Yerel yönetim ve akademik çevre bunun değerlendirmesini yapmazsa yukarıda saydığım başlıklar ve daha çok parametre bir zaman sonra olumsuz sonuç doğurarak yerel yönetimi sıkıntıya sokacaktır. Az eğimli arazi üzerinde bulunan verimli tarım alanlarının sadece 9 yılda yaklaşık 7 km² azaldığı Atakum ‘da, sadece yerel değil ülke olarak da tarımsal üretimin azalması anlamına gelecektir. Mera ve Ormanlık alanların baltalık hale dönüşmesi kereste sektörü için kapasite kaybıdır. İnsanların şehirlere gelme arzusunun sonucu olan tarım arazisi kaybı, insanlara beton yiyemeyeceğinin telkin edilmesi ile belki azaltılabilir. Ya da köylerin aylık sabit geliri sağlandığı takdir de Körfez Burnu’nun batısına doğru beton yığınlarının arttığını görmeyebiliriz.

Not: Şekiller ve yazının izinsiz alınıp başka bir sayfada kendisine ait şekilde gösterip yayınlaması intihal suçuna girer. 

Kaynakça: HGM KÜRE, GOOGLE EARTH PRO, QGIS, USGS, ARCMAP, TÜİK, ÇEVRE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI, ARAZİ GÖZLEMLERİ